PsyWork: # 𝐁𝐀̂́𝐓 𝐋𝐔̛̣𝐂 𝐓𝐀̣̂𝐏 𝐍𝐇𝐈𝐄̂̃𝐌 là gì

Mình có cảm hứng viết bài này khi làm về culture transformation cho doanh nghiệp. Mọi người đọc thử xem có tìm thấy mình, gia đình mình, doanh nghiệp mình có trong đó không nhé, vì thực ra ai cũng có chỉ ít hay nhiều thôi 

. Và qua thí nghiệm, môi trường là yếu tố rất quan trọng để mỗi cá nhân có ít hay nhiều hiện tượng này. Vì vậy làm văn hoá doanh nghiệp là phải tác động đến cách vận hành của doanh nghiệp, chứ không phải là hoạt động chăm sóc nhân viên thông thường. 

---- ---

Bạn từng cảm thấy không muốn thử, không muốn cố gắng  vì cố gắng nhưng chẳng thay đổi được gì? Có thể bạn đang gặp trạng thái tâm lý bất lực tập nhiễm! Hãy khám phá khái niệm này, cách nó ảnh hưởng đến bạn và công việc, cũng như cách vượt qua. 

 𝐁𝐚̂́𝐭 𝐥𝐮̛̣𝐜 𝐭𝐚̣̂𝐩 𝐧𝐡𝐢𝐞̂̃𝐦 𝐥𝐚̀ 𝐠𝐢̀?

Bất lực tập nhiễm là khi bạn từ bỏ nỗ lực vì nghĩ mình không thể thay đổi tình hình, dù cơ hội vẫn có. Nó giống như bạn cố sửa một lỗi phần mềm nhưng bị từ chối liên tục, cuối cùng bạn nghĩ: “Thôi, kệ đi!”. Khái niệm này được nhà tâm lý học Martin Seligman phát hiện vào những năm 1960.

 𝐓𝐡𝐢́ 𝐧𝐠𝐡𝐢𝐞̣̂𝐦 𝐤𝐡𝐨𝐚 𝐡𝐨̣𝐜 𝐝𝐞̂̃ 𝐡𝐢𝐞̂̉𝐮

Seligman thử nghiệm trên chó để hiểu tâm lý này:

Nhóm 1: Bị sốc điện nhẹ nhưng nhấn đòn bẩy là dừng được.

Nhóm 2: Bị sốc nhưng không làm gì được.

Nhóm 3: Không bị sốc.

Sau đó, cả ba nhóm được đặt vào hộp có hàng rào thấp để nhảy qua tránh sốc. Nhóm 2 không nhảy, chỉ nằm chịu trận, vì họ đã “học” rằng cố cũng vô ích. Bạn có thấy giống khi mình đề xuất ý tưởng ở công ty nhưng bị bác bỏ liên tục không?

 𝐀̉𝐧𝐡 𝐡𝐮̛𝐨̛̉𝐧𝐠 𝐜𝐮̉𝐚 𝐛𝐚̂́𝐭 𝐥𝐮̛̣𝐜 𝐭𝐚̣̂𝐩 𝐧𝐡𝐢𝐞̂̃𝐦

𝐂𝐚́ 𝐧𝐡𝐚̂𝐧: Bạn mất động lực, làm việc cầm chừng, thậm chí buồn bã. Ví dụ: Bạn đề xuất cải tiến quy trình họp nhưng sếp luôn gạt đi, thế là bạn ngừng lên tiếng, chỉ ngồi họp cho có.

𝐓𝐨̂̉ 𝐜𝐡𝐮̛́𝐜: Khi cả đội đều bất lực, gọi là bất lực tập thể, mọi người chỉ làm theo quy trình cũ, không dám sáng tạo. Ví dụ: Một đội CNTT chỉ viết mã đúng yêu cầu, không tối ưu sản phẩm, vì nghĩ “dù làm tốt hơn cũng chẳng ai quan tâm”. Điều này cho thấy môi trường công ty có vấn đề, như quy trình rườm rà, sếp không lắng nghe, hay văn hóa sợ sai.

 𝐓𝐚̣𝐢 𝐬𝐚𝐨 𝐜𝐚̂̀𝐧 đ𝐚́𝐧𝐡 𝐠𝐢𝐚́ 𝐛𝐚̂́𝐭 𝐥𝐮̛̣𝐜 𝐭𝐚̣̂𝐩 𝐭𝐡𝐞̂̉?

Khi bạn vào một công ty để cải thiện văn hóa, sắp xếp lại tổ chức, hay tinh chỉnh quy trình, việc kiểm tra bất lực tập thể là siêu quan trọng:

Tìm ra vấn đề ẩn: Nếu đội ngũ thụ động, có thể công ty đang ép làm việc máy móc hoặc thiếu hỗ trợ.

Chỉ đường thay đổi: Biết mức độ bất lực giúp bạn quyết định nên trao quyền, cải thiện giao tiếp, hay đơn giản hóa quy trình.

Tăng sức mạnh đội ngũ: Giảm bất lực giúp mọi người sáng tạo hơn, làm việc hăng say hơn, như khi bạn thấy ý tưởng mình được thử nghiệm và thành công!

𝐂𝐚́𝐜𝐡 đ𝐚́𝐧𝐡 𝐠𝐢𝐚́ đ𝐨̛𝐧 𝐠𝐢𝐚̉𝐧: 

 Khảo sát: Hỏi mọi người cảm thấy thế nào về việc thay đổi công việc (dùng Google Forms).

 Nhìn hành vi: Xem đội có hay đề xuất ý tưởng không (theo dõi qua Jira).

 Trò chuyện nhóm: Hỏi thẳng về khó khăn, như “Bạn cần gì để làm việc tốt hơn?” (dùng Zoom).

 𝐆𝐢𝐚̉𝐢 𝐩𝐡𝐚́𝐩 𝐯𝐮̛𝐨̛̣𝐭 𝐪𝐮𝐚 𝐛𝐚̂́𝐭 𝐥𝐮̛̣𝐜

Làm sao để bạn và đội ngũ thoát khỏi cảm giác “cố cũng vô ích”? Dưới đây là cách:

Trao quyền tự do: Hãy để đội tự quyết định một số việc, như chọn công cụ lập trình. Google cho nhân viên 20% thời gian làm dự án riêng, giúp họ tự tin sáng tạo.

Tạo môi trường an toàn: Đảm bảo bạn có thể nói lên ý kiến mà không sợ bị chê. Atlassian dùng bài tập Team Playbook để mọi người thoải mái chia sẻ.

Giao tiếp chân thành: Dùng Giao tiếp Bất Bạo Lực (NVC) để nói về cảm xúc và nhu cầu, như “Tôi thấy nản khi ý tưởng không được xem xét, tôi cần sự phản hồi rõ ràng”. Microsoft tổ chức họp mở để mọi người lên tiếng.

Học từ sai lầm: Đừng phạt lỗi, hãy xem đó là cách tiến bộ. Spotify khuyến khích “thử nhanh, học nhanh” để đội không sợ thất bại.

Hỗ trợ đầy đủ: Cung cấp công cụ, đào tạo, như Amazon với các khóa AWS Training, giúp bạn tự tin làm việc.

Mục tiêu nhỏ, thắng lớn: Chia công việc thành bước nhỏ, như hoàn thành một tính năng trong tuần (dùng Jira). Thành công nhỏ sẽ khiến bạn muốn cố gắng hơn!

 𝐊𝐞̂́𝐭 𝐥𝐮𝐚̣̂𝐧

Bất lực tập nhiễm không chỉ là chuyện cá nhân mà còn là dấu hiệu công ty cần thay đổi môi trường làm việc. 

Từ việc bạn ngừng cố gắng đến cả đội làm việc cầm chừng, tất cả đều bắt nguồn từ quy trình, văn hóa, hay giao tiếp chưa tốt. Đánh giá và giải quyết bất lực tập thể sẽ giúp công ty bứt phá, nhân viên hứng khởi, và ý tưởng bay xa. 

Bạn đã từng cảm thấy “cố cũng vô ích” ở công ty chưa? Hãy chia sẻ câu chuyện của bạn nhé! 

P.S: Ảnh là 1 buổi học trong lớp somi , chánh niệm thân thể của thầy Phương. Mọi sự chuyển hoá bắt đầu từ chuyển hoá bản thân mình trước 

.